Włodawa – miasto trzech kultur
Jest miastem powiatowym – najważniejszym ośrodkiem Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Leży we wschodniej części województwa lubelskiego, tuż przy granicy z Białorusią i Ukrainą. Znajduje się w sąsiedztwie Poleskiego Parku Narodowego i Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Powierzchnia miasta wynosi 19 km2, a liczba mieszkańców ok. 13 tysięcy.
Położenie w obszarze Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego – o wybitnych walorach środowiska przyrodniczego, bogatym w kompleksy leśne, użytki zielone i jeziora, ze stosunkowo mało przekształconym środowiskiem naturalnym, w bezpośrednim sąsiedztwie Bugu – sprzyja rozwojowi funkcji turystycznej.
Włodawa od dawna stawała się miejscem szczególnego współdziałania trzech kultur: prawosławnej, katolickiej i judaistycznej. Od kilkuset lat powstawały zręby wspólnoty tożsamościowej mieszkańców tych ziem, kiedy to wyznawcy różnych religii tworzyli na ziemiach powiatu swoistą jedność. Do legendy już przeszły wspólne obrzędy miejscowego rabina, księdza katolickiego i prawosławnego duchownego. Ta wielokulturowość, zbudowana na tych samych fundamentach tradycji i historii oraz miejsca, stworzyła na ziemi włodawskiej unikatową różnorodność kulturową, widoczną dzisiaj m.in. wśród najcenniejszych zabytków architektury Włodawy: Kościół pw. św. Ludwika i klasztor oo. Paulinów, Cerkiew Prawosławna, Muzeum – Zespół Synagogalny we Włodawie. Interesującym zabytkiem jest również budynek o charakterystycznym kształcie, tzw. Czworobok. Zapraszamy do fotogalerii.
Wspomnienia z pobytu we Włodawie mogą być naprawdę wyjątkowe. Podążając bowiem szlakiem trzech kultur, spotkamy na swej drodze przepiękną Cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny.
Świątynię unikalną, położoną na krawędzi skarpy nadbużańskiej – na terenie dawnego cmentarza obwiedzionego murem z bramą, reprezentującą typ cerkwi ruskiej, bizantyńsko-klasycystycznej.
Można więc podziwiać podczas swojej “włodawskiej wędrówki”
– Cerkiew zbudowaną w latach 1840-1842 jako unicką, od 1875 roku jako prawosławną.
– Cerkiew murowaną z cegły i otynkowaną, prezentującą się w krajobrazie idealnie o każdej porze roku.
– Cerkiew wzniesioną na planie krzyża greckiego, z trzema apsydami od wschodu, wydłużoną częścią frontową oraz wieżą od zachodu, babińcem w przyziemiu i chórem muzycznym na piętrze.
– Cerkiew, wewnątrz której znajduje się imponująca klasycystyczna polichromia z 1842 r. oraz wyjątkowy ikonostas z 1843 r. z ikonami XVII i XVIII – wiecznymi.
W Parafii do dziś odbywają się nabożeństwa. Od ponad 20 lat, podczas jesiennego Festiwalu Trzech Kultur możemy doświadczyć tutaj bogatej, wyjątkowej i urzekającej tradycji prawosławia. W tym też czasie świątynia wypełnia się muzyką i śpiewem najznakomitszych wykonawców muzyki cerkiewnej
Niegdyś wielobarwne kramy, radosny gwar życzliwych ludzi. To właśnie dawne włodawskie kramnice i jatki, centrum handlowe miasteczka – dzisiejszy Czworobok. Można podziwiać go idąc Szlakiem Trzech Kultur.
Według lokalnej legendy, to właśnie na dziedzińcu Czworoboku Michał Wołodyjowski miał pojedynkować się z Bohunem. Zaznaczmy
Włodawa zaistniała na kartach Trylogii Henryka Sienkiewicza. W XXI rozdziale drugiego tomu „Ogniem i mieczem” to właśnie w tym mieście Rzędzian spotyka leczącego rany Bohuna – po tym pojedynku. Tu też – we Włodawie – Bohun wyjawił Rzędzianowi miejsce ukrycia kniaziówny Heleny Kurcewiczówny u Horpyny.
Sam budynek powstał w XVIII wieku i jak wspomnieliśmy wyżej – mieścił kramy oraz jatki (a handel w tamtych czasach odgrywał najważniejszą rolę w życiu mieszkańców Włodawy).
Czworobok jest obiektem późnobarokowym, zbudowanym na planie kwadratu, z dość dużym dziedzińcem, na który prowadzą dwie bramy wjazdowe ulokowane na osi wschód – zachód.
Jest to unikalny przykład architektury użytkowej (najprawdopodobniej jedyny tego rodzaju w Polsce).
Wyjątkowym przystankiem w malowniczo pięknej Włodawie, na ścieżce „Szlaku Trzech Kultur” jest doskonale zachowany i pełny uroku Kościół pw. św. Ludwika oraz usytuowany obok klasztor o. paulinów.
Kościół pw. św. Ludwika to niewątpliwie wyjątkowa perła architektoniczna Włodawy. Zaprojektował go Paweł Fontana, architekt królewski – jako jedno z najlepszych swoich dzieł sakralnych na Lubelszczyźnie.
Świątynia usadowiona jest na wzgórzu. Wzniesiona została dla zakonu paulinów w latach 1739-80, z fundacji Ludwika i Antoniego Pociejów, następnie Jerzego Fleminga. Prac nad wykończeniem wystroju wewnętrznego i wyposażeniem świątyni podjęła się Izabela Czartoryska wraz ze swym mężem Adamem Kazimierzem.
Tak właśnie dzisiaj, wraz z przekroczeniem progów Kościoła, możemy podziwiać wspaniałe rokokowe wnętrze.
– Wnętrze, które wzrusza i wzbudza do refleksji.
– Wnętrze bogate w kolorystyczne polichromie, obrazy, dekoracje sztukatorskie, rzeźby, a także figury świętych. Możemy podziwiać rzadko spotykany owalny korpus naw bocznych z wieńcem kaplic.
Kopułowe sklepienie świątyni wsparte jest od wewnątrz na czterech potężnych filarach; a zamknięte prosto prezbiterium, które również jest sklepione kopułą. Do prezbiterium przylegają dwa pomieszczenia zakrystyjne, oraz na piętrze skarbiec zakrystyjny i chór zakonny. Kościół połączony jest z klasztorem bezpośrednim przejściem od strony zakrystii i chóru.
Warto wspomnieć, że pod kościołem ciągną się częściowo zamurowane krypty. Według miejscowej legendy kościół posiadał podziemne połączenia z kościołami w Różance, Orchówku oraz z Tomaszówką (pod rzeką Bug!).
Pobliski klasztor został zbudowany kilkadziesiąt lat wcześniej (1711 – 1717) dla przybyłych z Częstochowy paulinów w oparciu o projekt Józefa Pioli.
W ciągu wieków pełnił on nie tylko rolę mieszkania ojców, bo zawirowania dziejowe zmieniały jego przeznaczenie. Część domu była wynajmowana lokatorom świeckim. W XIX wieku we wschodnim skrzydle klasztoru znajdował się magazyn zbożowy. W latach 1840 – 1843 z refektarza uczyniono pomieszczenie dla parafii unickiej w czasie budowy cerkwi greko – katolickiej. W klasztorze mieścił się przez pewien czas lazaret wojskowy, a po kasacie część przeszła na własność parafii diecezjalnej, reszta zaś stała się siedzibą władz miejskich i tymczasowo szkoły.
Po ponownym sprowadzeniu paulinów w XX wieku, skrzydło klasztoru należące do parafii stało się na powrót ich własnością, a pozostała część dopiero po wybudowaniu nowego ratusza i sprowadzenia się tam władz miasta. Wtedy też przystąpiono do generalnego remontu klasztoru i przywracania pierwotnego wyglądu wnętrz, wielokrotnie w przeszłości zmienianych i przebudowywanych.
Jest to unikalny w Polsce kompleks trzech pożydowskich budynków, które należały do włodawskiego kahału (gminy żydowskiej). Możemy spotkać je podążając Szlakiem Trzech Kultur.
Tworzą go:
- Wielka Synagoga (bet ha- kneset, z hebr. Dom zgromadzeń), wybudowana w latach 1764-1774
- Mała Synagoga (bet ha-midrasz, z hebr. Dom modlitwy i studiowania ksiąg religijnych), z końca XVIII w.
- Dom Pokahalny (nowy bet ha-midrasz), z 1928 r.
Od 1983 r., w/w zabytki żydowskiej architektury murowanej są siedzibą Muzeum – Zespołu Synagogalnego we Włodawie. W każdym z nich prezentowane są ekspozycje stałe i czasowe. W Wielkiej Synagodze, starając się zachować atmosferę tego miejsc, pokazujemy wyłącznie wystawy związane z kulturą żydowską, w Małej Synagodze- z wielokulturową historią miasta i etnografią regionu, w trzecim budynku wystawy etnologiczne i egzotyczne.
To właśnie tutaj, rokrocznie od ponad 20 lat odbywa się wyjątkowy i magiczny Festiwal Trzech Kultur.
